Wahania nastrojów i problemy współczesnych nastolatków

Okres dojrzewania dziecka to nie tylko trudny czas dla nastolatka, ale również niezwykle ciężka próba dla rodziców. Ciągłe wahania nastrojów i zaburzenia zachowania, wywołane m.in. burzą hormonów, powodują konflikty w domu. Nastolatek czuje się nierozumiany, a rodzice nie wiedzą, jak z nimi rozmawiać. W rezultacie okres dojrzewania nastolatka w wielu domach jest niełatwym doświadczeniem. Jak pomóc swojemu dziecku i razem z nim przejść spokojnie okres dojrzewania?

Najczęstsze zaburzenia zachowania u nastolatków

Problemy nastolatków w okresie dojrzewania przejawiają się zaburzeniami zachowania oraz wahaniem nastrojów. Najczęściej nastolatkowie emocjonalnie podchodzą do pozornie błahych problemów, wywołują kłótnie z rodzicami, wyładowują złość, często płaczą, krzyczą, histeryzują, a później od razu przechodzą w fazę histerycznego śmiechu i przepraszania za swoje zachowanie. Mogą też buntować się poprzez eksperymentowanie z używkami, wyglądem, zadawanie się z niewłaściwym towarzystwem czy ucieczki z domu. Negują wszelkie autorytety i kwestionują zalecenia nauczycieli oraz rodziców. Mają problemy z podejmowaniem racjonalnych decyzji, wpadają im do głowy ryzykowne pomysły, wykazują zdolność do idealizowania, brak krytycznego myślenia i nadmierną podatność na niebezpieczne zachowania oraz wpływ innych osób. Przechodzą prawdziwą huśtawkę nastrojów, a jednocześnie próbują odkryć swoją tożsamość, co jednak z powodu naturalnych zaburzeń hormonalnych u nastolatków związanych z dojrzewaniem nie jest proste.

Burza hormonów – sprawca wahań nastrojów

Wahania nastrojów u nastolatka nie wynikają z jego niestabilności emocjonalnej, a zaburzenia zachowania nie są przejawem złośliwości – za to wszystko odpowiada tzw. burza hormonów. W czasie dojrzewania hormony buzują w ciele nastolatka, a ich aktywność jest zwiększona. Dzięki temu proces dojrzewania może przebiegać prawidłowo, ale niestety są też skutki uboczne burzy hormonów. Objawy takie jak nerwowość, nadwrażliwość i zmiana nastroju to właśnie efekt buzowania hormonów – estrogenów u dziewcząt i testosteronu u chłopców, ale w dużej mierze na te zachowania wpływa też dojrzewanie struktur mózgu. Mózg dojrzewa, pochłaniając mnóstwo energii, przez co nastolatkowie mają potrzebę dużej ilości snu czy wzmożony apetyt. Kora przedczołowa to jedna ze struktur mózgu, która osiąga pełną sprawność dopiero w 25 roku życia. To właśnie brak w pełni ukształtowanej kory mózgowej powoduje problemy nastolatków na tle emocjonalnym i brak racjonalnego myślenia.

Jak złagodzić burzę hormonów?

Spróbuj namówić nastolatka do:

• Aktywności fizycznej, co pozwoli wyładować stres i nadmierne emocje, a także poprawi nastrój i będzie miało dobry wpływ na ciało.
• Zbilansowanej diety, która ograniczy niepohamowany apetyt.
• Rozmowy na trudne tematy, dzielenie się problemami i wątpliwościami – jeśli to się nie udaje, to przynajmniej pokaż, że jesteś otwarty na dialog i wspierasz dziecko.
• Rozwijania swoich pasji, by rozwijający się mózg skupił się na kreatywnych zadaniach, a nastolatek miał szansę zająć się czymś, co pozwoli wyrazić mu swoje emocje inaczej, niż przez gniew.

Trudne tematy, czyli rozmowa z nastolatkiem

Rozmowa na trudne tematy, jak menstruacja, seks, używki, jest przez wielu rodziców omijana z obawy o krępującą sytuację czy narażenie się na kolejną kłótnię z nastolatkiem. Nie powinno się jednak unikać trudnych tematów, ale też nie wolno naciskać dziecka, aby podjął taką rozmowę. Trzeba raczej zasygnalizować, że w razie potrzeby jest się otwartym na rozmowy. Najlepiej dać nastolatkowi znać w sposób niezobowiązujący, tak mimochodem, zamiast sztywno stwierdzić: „musimy porozmawiać”.

Gdy już rodzic podejmie rozmowę o problemach z nastolatkami, warto by pamiętał o kilku zasadach, by nie skończyło się to kolejną emocjonującą awanturą.

• Mówić konkretnie, jasno i zrozumiale.
• Nie przerywać dziecku.
• Nie kwitować próśb stwierdzeniem „nie i koniec”, ale wytłumaczyć nakazy czy zakazy.
• Nie odwoływać się do własnego dzieciństwa i dawnych czasów.
• Nie dawać wykładów, ale traktować nastolatka jako równego partnera w rozmowie.
• Nie zadawać krepujących pytań, ale pozwolić nastolatkowi się „wygadać”.

W relacjach z nastolatkiem ważne jest okazanie mu zaufania, ale też zachowanie pewniej dozy ostrożności i określenie jasnych zasad, których będzie się trzymać. Nastolatek musi mieć własną przestrzeń i możliwość kształtowania swojego wyglądu, otoczenia, wyrażania opinii o sprawach rodzinnych, ale musi też stosować się do pewnych reguł i unikać niebezpiecznego zachowania.

Problemy z nastolatkami – pomoc i edukacja

Rodzic nie jest pozostawiony sam sobie z problemem wahania nastroju u nastolatków. Dostępne są liczne publikacje w internecie, porady w postaci książek o tej tematyce, ponadto można sięgać po pomoc u psychologa czy zapisać się na warsztaty rodzicielskie. Warto korzystać z tych opcji, bo im więcej będzie się wiedzieć o tym, co zachodzi w głowie nastolatka, tym łatwiej będzie go zrozumieć i okazać mu wsparcie. Ponadto na warsztatach można spotkać się z innymi rodzinami borykającymi się z trudnym okresem dojrzewania swoich dzieci i wymienić się doświadczeniami. Najlepiej przygotować się do tego już wcześniej, by później nie szukać pomocy na szybko, gdy w domu już zapanuje kryzys związanych z wahaniami nastrojów nastolatka.

Oczekiwania rodzica względem dziecka

Czasem najlepsze, co można zrobić, by zapanowały dobre relacje na linii rodzic i nastolatek to odpuścić. Zdarza się, że rodzic ma zbyt duże oczekiwania wobec dziecka lub mierzy go swoją miarą. Warto postawić się w jego sytuacji, by zrozumieć, czemu się buntuje i sprzeciwia. Przypomnieć sobie, jak samemu było się młodym. Uczciwie prześledzić swoje podejście do problemów z nastolatkami – może za mocno pragnie się ingerować w jego wygląd? Nastolatkowie lubią eksperymentować z ubiorem czy fryzurą, ale to najczęściej faza przejściowa. Lepiej na tym polu odpuścić, aby zachować dobre relacje i zaufanie, co pozwali, na przykład, postawić jasne zasady w kwestii imprez, używek, seksu itd. Na tych aspektach należy skupić swoje wysiłki wychowawcze, nie zaś na różowych włosach czy kolczyku w nosie.

Okres dojrzewania jest niezwykłym, jedynym w swoim rodzaju doświadczeniem, które może zaważyć na dorosłym życiu nastolatka – jednak aby kojarzył się z radosnym czasem wkraczania w kolejną fazę życia, rodzice muszą pomóc nastolatkowi zrozumieć, co się dzieje i przejść razem z nim przez ten pełen wyzwań czas.