Uzależnienie od telefonu – jak pomóc dziecku?

Nadmierne korzystanie i przywiązanie do smartfona to niestety domena nastolatków w obecnych czasach. W niektórych przypadkach takie zachowanie może prowadzić do uzależnienia. Jak rozpoznać pierwsze oznaki fonoholizmu i nomofobii? Gdzie szukać pomocy? Jak uchronić dziecko przed obsesyjnym przywiązaniem do smartfona?

Co to jest fonoholizm i nomofobia?

Niebezpieczeństwa związane ze zbyt częstym korzystaniem ze smartfonów są zagrożeniem nie tylko dla dzieci i młodzieży, ale również dla dorosłych. Nie da się jednak ukryć, że to zwykle osoby urodzone po 1995 roku są silniej narażone na nałogi i fobie związane ze współczesnymi technologiami. Nastolatkowie i dzieci z tego pokolenia całe swoje dzieciństwo miały kontakt z internetem, który stał się integralną częścią ich życia. Jeżeli chodzi tylko o smartfony, to są z nim związane dwa pojęcia, czyli fonoholizm i nomofobia.

Fonoholizm to uzależnienie od używania telefonu komórkowego, które stanowi realne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. Patologiczne korzystanie ze smartfona prowadzi do uzależnienia od bycia online oraz utraty kontroli, kiedy i gdzie korzystamy z internetu. Osoba z tym nałogiem nie może się obyć bez swojego telefonu i ciągle po niego sięga. Ten stan może prowadzić do społecznej izolacji oraz zaniedbywania bliskich osób, nauki czy pracy, a w najgorszym przypadku nawet nie dbania o higienę osobistą czy o własne zdrowie.

Nomofobia również jest związana z korzystaniem z telefonu komórkowego, ale w przypadku tego schorzenia sednem jest strach przed utratą dostępu do smartfona. To zaburzenie nerwicowe, które może objawiać się atakami paniki, wybuchami złości czy trudnym do opanowania zdenerwowaniem i niepokojem w przypadku utraty telefonu. Sam termin nomofobia pochodzi od angielskich słów „no mobile phone phobia.

Z badań zrealizowanych w 2013 roku przez Harris Interactive wynika, że 63% badanych sprawdza swojego smartfona co godzina, a 9% nawet co 5 minut. Co więcej, 63% respondentów zaznaczyło, że odczuwają niepokój i zdenerwowanie, jeśli wyjdą z domu bez swojego telefonu komórkowego. Wielu wraca po smartfona, nawet gdy wybierają się tylko do pobliskiego sklepu lub załatwić sprawę zajmującą kilka minut. Bardzo wiele osób sypia też ze smartfonem – 64% osób w wieku 18-29 zasnęło kiedyś z telefonem komórkowym lub tabletem (sondaż Huffington Post i YouGov).

Jakie pułapki czyhają na współczesnych nastolatków? Dowiedz się więcej: Cyberprzemoc, nałogi, używki – pułapki dla nastolatka

Objawy uzależnienia od telefonu

Uzależnienie od smartfona może na pierwszy rzut oka nie wydawać się groźne, ale to tylko pozory. Można o nim mówić w przypadku, kiedy stosunek nastolatka do telefonu zaczyna przypominać emocjonalny związek. Urządzenie przestaje być narzędziem, a staje się nieodłączną częścią życia. Osoba uzależniona ma ciągłą potrzebę np. pisania, dzwonienia, nie może odłożyć komórki na bok. Zaczyna to wpływać na jej życie towarzyskie i na wykonywanie obowiązków (np. nieodrabianie prac domowych czy trudności ze znalezieniem czasu na naukę).

 Zbyt silne skoncentrowanie się na świecie wirtualnym w swoim telefonie może na początku prowadzić do problemów ze skupieniem się oraz koncentracją. Taka osoba będzie ciągle zaglądała do swojego smartfona oraz z wielkim trudem skupi się na rozmowie albo zadaniu, które ma teraz wykonać np. w szkole lub pracy.

Bardzo charakterystyczne jest też poczucie niepokoju oraz dyskomfortu w przypadku, gdy trzeba zostawić telefon komórkowy w domu lub innym miejscu np. gdy nauczyciel zabiera smartfona, bo nastolatek korzysta z niego na lekcji. Jednak ten stres nie bierze się z poczucia strachu przed samą utratą urządzenia, ale z braku możliwości bycia online.

Inne objawy uzależnienia od telefonu to ataki paniki, duszności, wzmożone pocenie się, zawroty głowy, nerwobóle w klatce piersiowej, podwyższone tętno, dreszcze czy nudności. Oddzielenie uzależnionego nastolatka od jego smartfona może prowadzić nawet do epizodu depresyjnego spowodowanego brakiem możliwości korzystania z internetu. W najbardziej zaawansowanych przypadkach uzależnienie od telefonu i fobia przed oddzieleniem od smartfona może prowadzić do przykrych konsekwencji emocjonalnych lub zdrowotnych. Nie można tego bagatelizować!

Jak leczyć uzależnienie od telefonu?

Jeżeli podejrzewasz, że Twoje dziecko jest uzależnione od korzystania z telefonu komórkowego, to warto zabrać je na konsultację z psychologiem lub psychoterapeutą uzależnień. Taki specjalista posiada odpowiednie narzędzia, dzięki którym może stwierdzić, czy nastolatek rzeczywiście zmaga się z uzależnieniem lub fobią związaną ze smartfonem. Dobrym sposobem na radzenie sobie z tym problemem jest uczestnictwo w grupach wsparcia lub korzystanie z terapii poznawczo-behawioralnej.

W niektórych przypadkach konieczna będzie wizyta u psychiatry oraz zażywanie przepisanych leków. Często również zaleca się detoks, czyli całkowitą rezygnację z korzystania z telefonu komórkowego albo dostęp do niego w ograniczonej formie. Czy rodzina i najbliżsi mogą pomóc nastolatkowi w walce z uzależnieniem? Oczywiście! Bardzo ważne jest wsparcie, szczera rozmowa, a także wspólne organizowanie aktywności niezwiązanych z internetem.

Jak chronić się przed nomofobią?

Czy w obecnych czasach da się uchronić nastolatka przed uzależnieniem od telefonu komórkowego i strachem przed byciem offline? Jest to możliwe, ale wymaga odpowiedniej strategii. Dobrą metodą jest stosowanie zasady S.M.A.R.T. Poszczególne litery pochodzą od angielskich słów specific (konkretny), measurable (mierzalny), achievable (osiągalny), relevant (istotny) oraz time-bound (określony w czasie). Ten sposób pozwala na wyznaczanie celów, które mają wysoką szansę na realizację.

Przede wszystkim należy jasno określić, co chcemy osiągnąć np. żeby dziecko spędzało z komórką 2 godziny mniej każdego dnia. Zadbajmy, aby wyznaczony cel dało się łatwo zmierzyć, określić jego ramy czasowe, osiągnąć oraz by nastolatek uważał go za ważny. Jeśli syn lub córka nie będą zainteresowani zmianami i nie będą mieli alternatywy dla telefonu, bardzo trudno będzie wprowadzić zmiany. Żeby wzmocnić metodę S.M.A.R.T. warto od najmłodszych lat organizować dziecku zajęcia z dala od ekranów. W przypadku nastolatka zachęcajmy go do aktywności offline i wspierajmy jego zainteresowanie sportem, spotkaniami z przyjaciółmi czy inne hobby związane z aktywnością poza internetem.

Razem z nastolatkiem poszukajcie motywacji do ograniczenia korzystania z telefonu. Jego udział w planowaniu zmian, to wzięcie odpowiedzialności za podjęte decyzje.

Bardzo ważny jest przykład rodziców. Jeśli jemy obiad patrząc w ekran telefonu, zasypiamy albo z nim się nie rozstajemy, to bardzo trudno wytłumaczyć dziecku, że ma robić inaczej. Zobaczcie, jaki w waszej rodzinie jest stosunek do telefonów. Czy macie wspólny czas na gry, rozmowy? Hitem w Szwecji są specjalne skrzyneczki, gdzie po wejściu do domu zostawia się telefon. Czy Waszej rodzinie uda się spędzić dzień bez smartfona, tabletów i innych urządzeń?