Fizyczne i psychiczne granice – co robić, kiedy ktoś je przekracza?

Wciąż zbyt mało mówi się o stawianiu granic w kontaktach międzyludzkich, a przecież dobre i zdrowe relacje bez nich nie istnieją. Często po to, żeby nie wydać się osobą niemiłą albo nieuprzejmą, zgadzasz się na rzeczy, które tak naprawdę Ci nie odpowiadają, a potem tego żałujesz? Dowiedz się, jak nauczyć się stawiać zdrowe granice!

Rodzaje granic w relacjach międzyludzkich

Czym jest granica w kontekście międzyludzkim? Najłatwiej będzie ją porównać do granicy administracyjnej państwa. To obszar, który wyznacza nie tylko teren kraju, ale też zasady, jakie w nim panują. Podobnie jest w życiu – Ty również masz swoje wewnętrze poczucie odrębności i potrzeby posiadania własnego systemu wartości. Granice międzyludzkie to właśnie Twój teren i Twoje odczucia. To miejsce, w którym znajdujesz się Ty i ludzie z najbliższego Ci otoczenia. Na początku, pomogą Ci je wyznaczyć rodzice, później sama będziesz już je kształtować. Dzięki temu, poczujesz się wolna i bezpieczna.

Wrogiem zdrowych i rozsądnie postawionych granic często jest poczucie winy oraz obawa przed tym, co pomyślą inni ludzie. Kłopoty pojawiają się też, gdy ktoś nie ma takich granic lub są one mocno uszkodzone. Może to doprowadzić do wielu przykrych sytuacji oraz do budowania muru między sobą a otoczeniem. Pamiętaj, że prawidłowo postawione granice międzyludzkie ochronią Cię przed negatywnymi odczuciami i pozwolą Ci prezentować swoje poglądy i szanować zdanie innych.

Wiele osób boi się, że zostaną posądzone o egoizm albo odrzucone przez najbliższych. Jednak mówienie „nie” i wyraźne określanie, co jest w porządku, a z czym się nie zgadzasz, nie jest niczym negatywnym. Istnieje kilka rodzajów granic i niektóre dużo łatwiej jest egzekwować niż inne np. jeżeli chodzi o granice fizyczne. Dużo trudniej jest z granicami emocjonalnymi, które nie są tak namacalne. Podobnie sprawa wygląda w przypadku granic intelektualnych, określających nasze wewnętrzne potrzeby oraz duchowych związanych z systemem wartości czy religijnością.

Granice fizyczne

Kiedy ktoś za bardzo się zbliża i przekracza granicę intymności fizycznej i strefy dystansu możesz poczuć się bardzo niekomfortowo. To znak, że Twoja granica fizyczna została przekroczona. To, jak blisko chcesz być z daną osobą, zależy od waszych wzajemnych relacji. To normalne, że z kimś z bliskiej rodziny czy z najlepszą przyjaciółką często się przytulacie czy dotykacie w bardziej bezpośredni sposób niż z zupełnie obcą osobą. To przecież logiczne, że podczas spotkania z kimś nieznajomym nie stajesz z nim prawie twarzą w twarz w bardzo bliskiej odległości, nie obejmujecie się czy nie całujecie. Takie gesty są zarezerwowane dla bliższych osób. Granice fizyczne wyznacza Twoje ciało i przestrzeń osobista, czyli odległość jaką zachowujesz wobec ludzi jest to około 40 cm-120 cm lub więcej, jeśli są to osoby obce.

Granice emocjonalne

Jeżeli chodzi o granice emocjonalne w kontaktach międzyludzkich, to sprawa wygląda o wiele trudniej. Cały czas zbyt mało mówi się o tym temacie, dlatego tak wiele osób ma ogromny problem ze stawianiem zdrowych granic. Granice emocjonalne pozwalają na szczere określenie własny emocji, które czujemy w związku z sytuacją, osobą lub miejscem.

Granice postawione w odpowiednim miejscu gwarantują, że inne osoby nie będą wchodzić Ci na głowę, manipulować Tobą ani zmuszać do robienia rzeczy, na które wcale nie masz ochoty. Z drugiej strony granica nie może być murem nie do zdobycia, bo takie postępowanie może prowadzić do izolowania się od innych osób i być przeszkodą w tworzeniu pozytywnych relacji międzyludzkich. Jak znaleźć złoty środek?

Świadomość własnych granic

Pierwszym krokiem do stworzenia zdrowych granic jest świadomość tego, co Ci odpowiada, a co nie. Jeżeli odpowiednio dobrze będziesz znać siebie, to łatwiej zauważysz, jakie sytuacje są dla Ciebie przyjemne, a kiedy czujesz się niekomfortowo. Wyobraź sobie siebie jako państwo, na kartce narysuj jak wygląda twoja granica. Jakie zasady i wartości są dla ciebie ważne? Zapisz je w obrębie swojego państwa. Czy są jakieś zachowania ludzi, których nie lubisz? Zanotuj je. To ćwiczenie pozwoli ci poznawać swoje granice.

Ważne jest również wsłuchiwanie się we własne emocje zamiast polegania na sugestiach innych lub utartych wzorcach. Przykład? Wychodzisz z przyjaciółmi, nawet kiedy nie masz na to ochoty, bo Cię do tego namawiają albo zgadzasz się na przytulanie lub pocałunki, bo ta druga strona nalega (może to być druga połówka, ale równie dobrze ktoś z rodziny). Nauka stawiania zdrowych granic to klucz do nawiązywania wartościowych i bliskich relacji, poczucia bezpieczeństwa w związkach z innymi, a także świetny sposób na naukę odmawiania.

Przekroczenie granicy fizycznej

Jeżeli ktoś znajduje się zbyt blisko Ciebie i czujesz się przez to niekomfortowo, to pierwszym krokiem jest po prostu odsunięcie się od tej osoby. Inaczej wygląda sytuacja, gdy ta druga strona dotyka Cię, kiedy nie masz na to ochoty. Takie przekroczenie intymności może mieć nie tylko podtekst seksualny (z tym się przede wszystkim kojarzy!), ale może pojawić się także w zupełnie naturalnych sytuacjach np. kiedy jakieś osoby na siłę chcą przywitać się z Tobą poprzez przytulanie czy całus w policzek. Nie musisz się zgadzać na żadną z tych sytuacji! Wiele problemów emocjonalnych nastolatków bierze się z takich nadużyć, dlatego nie można tego ignorować. Jeżeli przekraczanie granicy fizycznej nie budzi w Tobie aż tak silnych emocji, ale nie masz po prostu na nią ochoty, to powiedz otwarcie, że np. nie witasz się w taki sposób albo nie chcesz się przytulać.

Przekroczenie granicy emocjonalnej

Często zdarza się, że inni ludzie mają problemy z poszanowaniem cudzych granic, ale to nie oznacza, że należy na to pozwalać. Kiedy poczujesz, że ktoś za bardzo wkracza w Twoją strefę emocjonalną, to zakomunikuj to stanowczo i zdecydowanie. Taki sposób postępowania wcale nie musi wiązać się z byciem agresywnym czy niegrzecznym! Może się niestety zdarzyć, że wiele osób tak odbierze pilnowanie swoich granic, albo obrażą się. Choć nasze zachowanie wpływa na innych, to nie Ty jesteś odpowiedzialna za ich reakcje. Jeśli to koleżanka możesz z nią o tym porozmawiać, dlaczego dla Ciebie ważna jest postawiona granica i dowiedzieć się czemu ją to denerwuje.  Konsekwentnie komunikuj, że takie czy inne zachowanie Ci nie odpowiada i się na nie nie zgadzasz. Nie musisz się w żaden sposób tłumaczyć ze swoich uczuć – szukanie wymówek i wytłumaczeń jest często dobrym pretekstem dla osób, które nagle będą chciały Cię na siłę przekonać do swoich racji. Dlatego najlepszym sposobem na stawianie granic są proste i krótkie komunikaty np. "Nie chcę tego robić", "Ten pomysł mi nie odpowiada" czy "Nie czuję się z tym komfortowo". Możesz również dodać parę słów na temat swoich emocji: "Liczę na to, że uszanujesz moje uczucia".

Jak stawiać i określać własne granice i dlaczego jest to bardzo ważne?

W życiu na pewno spotkasz wiele osób, które będą przekraczać Twoje granice. Niektóre nie będą robić tego ze złej woli, ale inne mogą chcieć po prostu zmusić Cię do robienia tego, czego same chcą. Jeżeli w jakiejś sytuacji czujesz się niekomfortowo, to przede wszystkim zapytaj siebie: "Czego tak naprawdę chcę?". Kluczem do stawiania zdrowych granic i budowania świetnych relacji z innymi jest rozmowa o swoich emocjach i postępowanie w zgodzie ze sobą. Kiedy poznasz siebie będzie Ci o wiele łatwiej stawiać jasne i konkretne granice innym ludziom. Zdrowe granice umożliwiają stworzenie bliskich związków, w których partnerzy się szanują. Dzięki nim, możesz czuć się też bezpiecznie i pewnie z i wśród ludzi oraz możesz być asertywna (a więc zdolna do odmawiania, wyrażania swoich uczuć i zdania bez poczucia winy i negatywnych emocji). Szanujesz też granice innych i łatwiej jest Ci przyjąć odmowę lub odmienne zdanie kogoś innego.

Dowiedz się też, jak budować poczucie własnej wartości oraz rozwijać swoją osobowość w zgodzie ze sobą w poradniku: Twoja tożsamość a akceptacja rówieśników.